pobranie materiału z szyjki macicy do przesiewowego badania cytologicznego 2) 3 zał. Nr 2 lp. 2-etap podstawowy *świadczenie wykonane zgodnie z wymogami opisanymi poniżej tabeli * w przypadku kiedy świadczenie spełnia wymogi badania przesiewowego i wykonywane jest dodatkowo - w trakcie porady z innych przyczyn- możliwość Materiał do badania cytologicznego szyjki macicy pobierany jest na fotelu ginekologicznym. Najczęściej badanie przeprowadza ginekolog, ale może to być również położna. Do pochwy wprowadzany jest wziernik, a następnie za pomocą specjalnej szczoteczki pobierane są komórki nabłonka z tarczy i kanału szyjki macicy. zakończy. Nie wiadomo też, które z badań mogą przewidzieć wystąpienie marszu. Nieskuteczne okazały się próby wyselekcjonowania dzieci predys-ponowanych do wystąpienia chorób atopowych zaraz po urodzeniu na podstawie parametrów wy-branych z krwi i/lub krwi pępowinowej [1, 2]. Metoda badania błony śluzowej nosa została Okazuje się bowiem, iż badanie stanu szyjki macicy metodą Papanicolau jest niewystarczająca. Do tego stopnia, że zaproponowano alternatywą – system Bethesda. Nawet przy cytologii grupy 2 poczynione są pewne założenia, które nie muszą mieć odwzorowania w rzeczywistości. Jednakże, ogólnie rzecz biorąc, metoda Papanicolau jest Przez wiele lat powszechnie stosowano także składającą się z pięciu grup klasyfikację wyniku jego autorstwa. H jak HSIL – nieprawidłowy wynik badania cytologicznego. W rozmazie są komórki, z których mogą powstać nowotwory. I jak instrukcja – badanie cytologiczne nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie wolno płukać pochwy lirik lagu semua kenangan yang kita lalui. Badanie rozpoczyna się od założenia odpowiedniej wielkości wziernika do pochwy i uwidocznienia w nim szyjki macicy. Na tym etapie przeprowadza się ocenę kliniczną szyjki macicy, biorąc pod uwagę dane z wywiadu (np. dotychczasowe zabiegi) oraz ocenia ewentualne rzadkie wady rozwojowe. Pobrany odpowiednim narzędziem rozmaz nanosi się na uprzednio przygotowane, odtłuszczone szkiełko podstawowe, a następnie niezwłocznie utrwala się materiał (poprzez zanurzenie w alkoholu 96% lub spryskanie aerozolem typu np. cytofix z odległości 20-30 cm) Szczoteczka Cytologiczna Niewiele można wskazać badań diagnostycznych o tak znacznej wartości profilaktycznej jak badanie cytologiczne. Mimo prowadzonych w ostatnim okresie intensywnych działań w celu opracowania kompleksowej szczepionki zapobiegającej infekcjom wirusem HPV, wciąż pozostaje najskuteczniejszą metodą zapobiegania rakowi szyjki macicy. Stało się to możliwe dzięki wprowadzeniu w latach 80-tych XX wieku, opracowanej przez firmę ROVERS, innowacyjnej techniki pobierania wymazu cytologicznego metodą „szczoteczkową”. Wykonana ze specjalnego materiału i posiadająca odpowiednią formę szczoteczka cytologiczna dopasowuje się tak idealnie do kształtu szyjki macicy, że pozwala na pobranie wszystkich niezbędnych do oceny komórek. Wadą poprzednich rozwiązań było znaczne ryzyko „ominięcia” zakażonych obszarów, a co za tym idzie niewykrycie istniejących zmian nowotworowych. Dodatkowo odpowiednia budowa poszczególnych elementów szczoteczki pozwoliła na przeniesienie na szkiełko komórek dobrze nadających się do oceny, nie zniszczonych podczas procesu pobierania. Dodatkowo należy wskazać na sprawę nie mniej istotną, jaką jest komfort badania, jaki odczuwa pacjentka. Wcześniej stosowane patyczki z nawiniętą watą, czy drewniane twarde szpatułki mogły powodować ból. Prawidłowo przeprowadzone badanie cytologiczne przy użyciu elastycznej szczoteczki powinno zostać wykonane jednym ruchem i być bezbolesne. Ten ostatni argument może się okazać szczególnie ważny dla kobiet, które obawiają się badania. Nie powinny one jednak zapominać, że rak szyjki macicy odpowiednio wcześnie wykryty jest wyleczalny w 100%, a więc bezwzględnie warto poddać się badaniu. Szczoteczka Rovers®Cervex-Brush® stosowana jest w programach screeningowych na całym świecie i ze względu na fakt, że spełnia surowe kryteria jakościowe jako jedyna zalecana jest do stosowania w technice „szczoteczkowej” w wydanych przez Komisję Europejską Dyrektywach dotyczących zapewnienia jakości w badaniach profilaktycznych na raka szyjki macicy. W ostatnim okresie pojawiły się imitacje szczoteczki o niejednolitych parametrach, często niskiej jakości i tylko zewnętrzną formą lub kolorystyką przypominające pierwowzór. Należy zwrócić uwagę, czy zastosowany przyrząd diagnostyczny posiada odpowiednie badania kliniczne i standaryzacyjne, co daje gwarancje prawidłowego przeprowadzenia badania oraz otrzymania wiarygodnych wyników. Trzeba pamiętać, że tylko właściwie wykonane badanie cytologiczne pozwala na wczesne wykrycie nowotworu. Na co należy zwrócić uwagę, aby odróżnić wadliwą podróbkę szczoteczki od oryginału: Wielu elementów składających się na skuteczność szczoteczki nie można ocenić „gołym okiem”, z tego powodu tak istotne jest, aby lekarz przed jej użyciem zapoznał się z badaniami klinicznymi wykonane na dużych populacjach potwierdzającymi jego skuteczność (standaryzacja).Jednak niektóre cechy są wystarczająco widoczne, aby możliwe było rozpoznanie wadliwego produktu. Jakość włosków – włoski szczoteczki powinny mieć odpowiednią sztywność; nie mogą być zbyt miękkie, ponieważ uniemożliwi to zebranie odpowiedniej ilości komórek; będą się „ślizgać”. Nie mogą także być zbyt twarde, gdyż może to spowodować skaleczenia, a tym samym „zanieczyszczenie” wymazu przez krew sprawiając, że stanie się on nieczytelny. Ponadto włoski powinny być właściwie wyprofilowane i wykończone, bez nierówności na obrzeżach oraz ostrych wypustek. Kształt – kształt szczoteczki powinien być odpowiednio zaprojektowany tak, aby włoski objęły całą konieczną do zbadania powierzchnię szyjki macicy. Podstawa główki nie może być zbyt szeroka, powinna swobodnie mieścić się we wzierniku oraz posiadać gładkie obrzeże. Mechanizm mocujący – „główka” szczoteczki powinna być właściwie osadzona na trzonku tzn. nie może zsuwać się zbyt łatwo (istnieje zagrożenie, że pozostanie wówczas w ciele pacjentki podczas badania) ani obracać się wokół trzonka (nie zostaną wówczas pobrane w wymazie wszystkie niezbędne komórki). 20-krotne powiększenie szczoteczki Rovers z użyciem mikroskopu odwróconego reprodukcja za zgodą Rovers 20-krotne powiększenie chińskiej podróbki szczoteczki z użyciem mikroskopu odwróconego Przygotowanie do pobrania wymazu cytologicznego Najlepszym czasem na wykonanie badania cytologicznego jest okres między 10 a 20 dniem cyklu miesiączkowego. Można je wykonać praktycznie każdego dnia poza miesiączką, ale nie wcześniej niż 2 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż 2 dni przed jej rozpoczęciem. Pacjentka powinna powstrzymać się od stosunków płciowych co najmniej 24 godziny przed badaniem. Co najmniej 1 dzień po badaniu ginekologicznym lub badaniu USG dopochwowym. Jeżeli kobieta stosuje leki dopochwowe, badanie cytologiczne wykonuje się po odczekaniu 6 dni od ostatniej dawki leku. Nie należy stosować irygacji przed badaniem cytologicznym, ani zakładać tamponów. Do higieny intymnej należy używać płynów o kwaśnym pH, gdyż mydło posiadające silnie zasadowy odczyn zmienia fizjologicznie kwaśne środowisko narządów kobiecych. Przygotowanie do badań Chlamydia trachomatis metodą PCR oraz sond genetycznych, Neisseria gonorrhoeae (rzeżączka), met. PCR, Mycoplasma hominis /M. genitalium met. PCR, Ureaplasma urealyticum/ U. parvum met. PCR, Trichomonas vaginalis met. PCR W przypadku: wymazu z szyjki macicy, wymazu z pochwy Przez okres 24 godzin przed pobraniem należy zrezygnować ze współżycia płciowego oraz ograniczyć zabiegi higieniczno – pielęgnacyjne okolicy narządów płciowych, wymazu nie należy pobierać w okresie krwawienia miesiączkowego, Przez okres 48 godzin przed pobraniem wymazu nie należy stosować żadnych leków dopochwowych lub maści zewnętrznych, UWAGA! Obecność krwi, śluzu, środków plemnikobójczych oraz aerozolowych zasypek do higieny intymnej, jak i leków dopochwowych stosowanych w przypadku schorzeń, takich jak na przykład drożdżyca, może interferować z testami opartymi o amplifikację kwasu nukleinowego ( Zachować 7 dni przerwy po leczeniu środkami przeciwdrobnoustrojowymi, Zachować 1 dzień przerwy po badaniu ginekologicznym i/lubUSG ginekologicznym. W przypadku wymazu z szyjki macicy powinny być stosowane wyłącznie szczoteczki do pobierania wymazów z szyjki macicy (wyjątek stanowią kobiety w ciąży, u których nie stosuje i się dedykowanych szczoteczek) UWAGA ! Stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych oraz okres owulacji mogą powodować zmiany w ilości wydzielanego śluzu, utrudniając pobieranie materiału z kanału szyjki macicy. W przypadku: wymazu z cewki moczowej Optymalnie materiał do badania pobrać rano, po nocy, przed oddaniem moczu lub co najmniej 3 godziny po ostatnim oddaniu moczu. W przypadku:moczu przed pobraniem próbki moczu należy ograniczyć zabiegi higieniczno- pielęgnacyjne okolicy narządów płciowych, pacjent nie powinien oddawać moczu co najmniej godzinę przez pobraniem próbki pobrać pierwszych 20 do 30 ml świeżo oddanego moczu ( pierwsza część strumienia) do pojemnika na mocz należy pamiętać, iż mocz musi zostać przeniesiony do podłoża transportowego multi collect za pomocą załączonej w zestawie pipetki, w czasie 2-3 godzin od oddania moczu. HPV-DNA jakościowo metodą PCR KOBIETY: wymaz z szyjki macicy, wymaz z pochwy, wymaz z cewki moczowej przez okres 24 godzin przed pobraniem należy zrezygnować ze współżycia płciowego oraz ograniczyć zabiegi higieniczno – pielęgnacyjne okolicy narządów płciowych, wymazu nie należy pobierać w okresie krwawienia miesiączkowego, przez okres 48 godzin przed pobraniem wymazu nie należy stosować żadnych leków dopochwowych lub maści zewnętrznych, UWAGA! Obecność krwi, śluzu, środków plemnikobójczych oraz aerozolowych, zasypek do higieny intymnej, jak i leków dopochwowych stosowanych w przypadku schorzeń, takich jak na przykład drożdżyca, może interferować z testami opartymi o amplifikację kwasu nukleinowego ( należy zachować 7 dni przerwy po leczeniu środkami przeciwdrobnoustrojowymi, należy zachować 1 dzień przerwy po badaniu ginekologicznym i/lub USG ginekologicznym, w przypadku wymazu z szyjki macicy powinny być stosowane wyłącznie szczoteczki do pobierania wymazów z szyjki macicy (wyjątek stanowią kobiety w ciąży, u których nie stosuje i się dedykowanych szczoteczek), w przypadku wymazów z cewki moczowej optymalnie wymaz należy pobrać rano, przed oddaniem moczu lub co najmniej 3 godziny po ostatnim oddaniu moczu. UWAGA ! Stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych oraz okres owulacji mogą powodować zmiany w ilości wydzielanego śluzu, utrudniając pobieranie materiału z kanału szyjki macicy. MĘŻCZYŹNI: wymaz z dróg moczowo-płciowych należy zachować 24 godzinną przerwę w wytryskach nasienia, naciągnąć napletek na żołądź, która powinna zostać bez mycia przez okres co najmniej 12 godzin, należy wstrzymać się w oddawaniu moczu co najmniej przez 2 godziny przed pobraniem. W przypadku wymazów z gardła i miejsc zmienionych chorobowo: co najmniej 24 godziny przed pobraniem nie należy stosować maści ani leków miejscowych w obszarze ciała, z którego będzie pobrany materiał, w przypadku wymazów z gardła co najmniej 3 godziny przed pobraniem nie spożywać pokarmów i płynów. Ulotka zgodna z Podręcznikiem Pobierania Próbek Pierwotnych. POBIERZ ULOTKĘ Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Cytologia krok po kroku Cytologia, czyli co? Dlaczego zaleca się badania przesiewowe szyjki macicy? Bezpłatne badania cytologiczne – jak to wygląda w praktyce? Co oznaczają wyniki badania przesiewowego raka szyjki myśli? Co to jest system Bethesda? Nie tylko cytologia NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA: Na raka szyjki macicy może zachorować każda kobieta. Rozwija się on bezobjawowo i początkowo nie powoduje dolegliwości, a wykryć go można w czasie rutynowego badania cytologicznego. Objawy sugerujące możliwość patologicznych zmian w szyjce macicy to najczęściej np. krwawienia z pochwy po stosunkach, krwawienia międzymiesiączkowe i upławy. Bóle w dole brzucha i okolicy lędźwiowej mogą wskazywać na rozsiew raka i stadium, w którym leczenie jest już trudne i dotkliwe dla chorych. Jeśli wciąż trudno ci się oswoić z tym badaniem, ten tekst jest właśnie dla ciebie. Cytologia krok po kroku W trakcie badania cytologicznego pobiera się komórki z szyjki macicy specjalną jednorazową szczoteczką z tworzywa sztucznego. Są one następnie oglądane pod mikroskopem, aby sprawdzić, czy nie mają wczesnych zmian, których zignorowanie i nieleczenie może doprowadzić do rozwoju raka. Bardzo mało prawdopodobnym jest, aby nowotwór szyjki macicy rozwinął się u kobiety, która regularnie wykonuje badanie cytologiczne. Jeśli bowiem wynik cytologii wykazuje jakieś nieprawidłowości, zostaje wdrożone leczenie, które zapobiega rozwojowi nowotworu. Zatem nieprawidłowy wynik badania nie oznacza, że już masz raka, ale że powinnaś otrzymać leczenie, które właśnie temu zapobiegnie. Cytologia, czyli co? Szyjka jest dolną częścią macicy łączącą ją z pochwą. Przed badaniem zostaniesz poproszona, aby rozebrać się od pasa w dół. Jeśli będziesz miała na sobie luźną spódnicę, możesz zdjąć tylko bieliznę. Badanie wykonuje się na fotelu ginekologicznym. Należy ugiąć kolana i rozsunąć je na boki. Lekarz lub pielęgniarka wprowadzi do pochwy instrument zwany wziernikiem. Wziernik bezboleśnie rozwiera kanał pochwy. Lekarz lub pielęgniarka wykorzystując cienką szczoteczkę pobierze komórki z powierzchni szyjki macicy. Umieszczone na specjalnym szkiełku zostaną odesłane do badania w laboratorium. Dlaczego zaleca się badania przesiewowe szyjki macicy? Rak szyjki macicy jest chorobą, której możemy zapobiec, ponieważ wczesne zmiany wskazujące na możliwość rozwoju tego nowotworu można wykryć. Dzięki cytologicznym badaniom przesiewowym liczba przypadków raka szyjki macicy spada, a więc mniej kobiet umiera z tego powodu. Śmiertelność wywołana tym nowotworem zmniejsza się w Polsce powoli, ale systematycznie. Obecny poziom umieralności Polek jest o 12 proc. niższy niż w latach 2009–2010. Przesiewowe badanie cytologiczne szyjki macicy nie jest testem na raka. Wykonuje się je w celu wykrycia wczesnych zmian chorobowych szyjki, które nieleczone mogą doprowadzić do nowotworu w przyszłości. U większości kobiet pobrane komórki nie mają niepokojących zmian. Według danych brytyjskiego NHS, około 6 na 100 badanych kobiet będzie miało wynik, który wymaga dalszych badań lub leczenia. Obecność nieprawidłowych komórek wskazuje na to, że rak może rozwinąć się w przyszłości. Leczenie zapobiegnie rozwojowi nowotworu. Bezpłatne badania cytologiczne – jak to wygląda w praktyce? Kto może korzystać z programu? Program profilaktyki raka szyjki macicy adresowany jest do kobiet w wieku 25–59 lat, które nie wykonały badania cytologicznego w ciągu ostatnich 3 lat. U kobiet obciążonych czynnikami ryzyka: zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV – typem wysokiego ryzyka, badanie jest wykonywane co 12 miesięcy. Gdzie mogę zrobić badanie? Profilaktyczne badanie cytologiczne można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym, który udziela świadczeń w ramach umowy z NFZ. Do ginekologa nie jest wymagane skierowanie. Cytologia może stanowić jedyny cel wizyty w poradni. Badanie może być wykonane przez lekarza, jak również przez położną posiadającą odpowiedni certyfikat umiejętności w zakresie pobierania wymazów cytologicznych nadany przez Centralny Ośrodek Koordynujący Program Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy. Kobiety młodsze niż 25 lat i starsze niż 59 lat, mogą skorzystać z badania cytologicznego w ramach porady udzielonej przez lekarza specjalistę. Jak przygotować się do badania? Optymalnym okresem dla pobrania materiału cytologicznego jest termin pomiędzy 10 a 20 dniem cyklu. Na minimum dobę przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia seksualnego. Przez kilka dni przed badaniem nie należy stosować leków dopochwowych ani przeprowadzać zabiegów leczniczych na pochwie i szyjce macicy. Cytologia może być wykonana co najmniej jeden dzień po badaniu ginekologicznym czy USG dopochwowym. Pobranie wymazu na badanie cytologiczne winno nastąpić min. 2 – 3 dni po zakończeniu krwawienia miesiączkowego. Badanie we wzierniku powinno wyprzedzać badanie przez pochwę nie – należy pobierać rozmazów bezpośrednio po badaniu ginekologicznym. Nie wykonuje się badania cytologicznego w czasie trwania czynnej infekcji dróg rodnych z towarzyszącymi jej upławami. Co oznaczają wyniki badania przesiewowego raka szyjki myśli? Wynik badania wykonanego w ramach programu profilaktycznego powinien być opisany w systemie Bethesda i powinnaś otrzymać go w ciągu piętnastu dni roboczych od daty wykonania badania. Jeżeli wynik badania cytologicznego jest nieprawidłowy, lekarz ginekolog–położnik stosuje odpowiednie leczenie lub kieruje pacjentkę na dalszą diagnostykę, którą jest badanie kolposkopowe, wykonywane w ramach programu. W przypadku konieczności zweryfikowania obrazu kolposkopowego, pobierane są celowane wycinki do badania histopatologicznego. Na tej podstawie podejmowane są decyzje dotyczące dalszego postępowania diagnostyczno–leczniczego: skierowanie do leczenia lub określenie terminu kolejnego badania cytologicznego. Co to jest system Bethesda? Wyniki badania cytologicznego ocenia się według zalecanego obecnie systemu klasyfikacji Bethesda. Pozwala on określić · czy pobrany materiał nadaje się do oceny i · czy obraz cytologiczny jest prawidłowy. Jest dokładnym opisem zmian zgodnym z obowiązującą terminologią. Klasyfikacja nieprawidłowości komórek nabłonkowych w systemie Bethesda: · ASC – atypowe komórki nabłonka płaskiego · ASC–US – komórki o nieokreślonym znaczeniu · LSIL – zmiany śródnabłonkowe małego stopnia · HSIL–ASC–H – zmiany śródnabłonkowe dużego stopnia · HPV – zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka · CIN I – śródnabłonkowe neoplazja, czyli nowotworzeni komórek · CIN II – dysplazja średniego stopnia · CIN III – dysplazja dużego stopnia · rak płaskonabłonkowy Jeśli w opisie wyniku badania pojawi się : AGUS/ASCUS, oznacza to, że wynik jest nieprawidłowy. Świadczy o stanie zapalnym, ale w próbce nie stwierdzono komórek nowotworowych. Użyte skróty to nazwy komórek, trudnych do jednoznacznej klasyfikacji: nietypowe komórki AGUS (kanału szyjki macicy) lub ASCUS (części zewnętrznej szyjki macicy). Trzeba więc wyleczyć infekcję, a potem zrobić kolejną, kontrolną cytologię. Wynik LSIL informuje, że w próbce widoczne są pojedyncze komórki, z których mogą powstać nowotwory. Być może to także stan zapalny. Obraz cytologiczny HSIL mówi, że w rozmazie występują liczne komórki, z których mogą powstać nowotwory. Wraz z wynikiem cytologii podawana jest też informacja o tym, czy pobrana do analizy próbka nadaje się do oceny. Jeśli nie, badanie trzeba powtórzyć. Co dzieje się po otrzymaniu wyników? Jeśli wynik był prawidłowy, wraz w wynikiem otrzymasz: – w przypadku braku czynników ryzyka – zalecenie ponownego zgłoszenia się na badanie po trzech latach, – jeżeli istnieją uzasadnione wskazania medyczne (kobiety zakażone wirusem HIV, przyjmujące leki immunosupresyjne, zakażone HPV typem wysokiego ryzyka) – zalecenie wykonania wcześniejszego badania cytologicznego w ramach Programu (po dwunastu miesiącach). Jeżeli wynik był nieprawidłowy: – otrzymasz wynik wraz ze skierowaniem do placówki realizującej etap pogłębionej diagnostyki programu, – jeżeli nie zgłosisz się po odbiór wyniku w ciągu trzech miesięcy, zostaniesz wezwana do jego odbioru wraz ze skierowaniem do placówki realizującej etap pogłębionej diagnostyki programu. Co to jest etap pogłębionej diagnostyki? Etap pogłębionej diagnostyki obejmuje: · badanie kolposkopowe (przy użyciu kolposkopu – urządzenia optycznego), · pobranie celowanych wycinków do badania histopatologicznego (biopsja) – jeżeli po badaniu kolposkopowym zaistniała konieczność zweryfikowania badania, · badanie pod mikroskopem pobranego materiału– badanie histopatologicznie, · rozpoznanie na podstawie przeprowadzonych badań, · podjęcie decyzji co do dalszego postępowania (skierowanie do leczenia lub wyznaczenie terminu kolejnego badania cytologicznego). Kobiety, u których wykryto raka szyjki macicy lub inne schorzenie wymagające specjalistycznego leczenia, zostają skierowane – już poza programem – na dalsze badania diagnostyczne lub leczenie do placówki medycznej posiadającej kontrakt z NFZ na świadczenie usług dla danego rodzaju schorzeń. Co to jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)? Dodatkowym badaniem jest sprawdzenie obecności wirusa HPV. W ponad 99 na 100 przypadków rak szyjki macicy jest spowodowany przez HPV. Dlatego w niektórych krajach UE są finansowane szczepienia dziewczynek przeciwko HPV.. Czym jest kolposkopia? Kolposkopia jest bardziej szczegółowym badaniem szyjki macicy. Lekarz wprowadza wziernik i wykorzystując szkło powiększające ogląda dokładnie szyjkę. Smaruje ją specjalnym płynem, który uwidocznia nieprawidłowe komórki. W trakcie kolposkopii można wyciąć kawałek tkanki z szyjki macicy (biopsja) w celu dokonania dokładniejszej oceny komórek. Badanie trwa około 15 minut. Lekarz zleca kolposkopię, jeśli wynik cytologii był nieprawidłowy. Dlaczego badanie przesiewowe szyjki macicy ważne? Rak szyjki macicy nie jest rzadkością. Jest szóstym, co do częstości, nowotworem u kobiet w Polsce. W ostatnich latach liczba zachorowań spadła ze względu na badania przesiewowe szyjki macicy. Szacuje się jednak, że dopiero przy objęciu badaniami przesiewowymi 75% populacji można uzyskać 25% spadek umieralności. Jakie są główne czynniki ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy? • infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), • wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem, szczyt zachorowań przypada pomiędzy 45 a 55 r. ż.), • wczesne rozpoczęcie życia seksualnego, • duża liczba partnerów seksualnych, • duża liczba porodów, • niski status społeczny i ekonomiczny, • palenie papierosów, • stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym, • partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie). Nie tylko cytologia Krajowy Rejestr Nowotworów przy Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, informuje, że dziś za najlepszą strategię w profilaktyce raka szyjki uważa się szczepienie młodych kobiet i kontynuowanie cytologicznych badań przesiewowych u zaszczepionych i nieszczepionych. Każda aktywna seksualnie kobieta przed rozpoczęciem szczepienia musi mieć wykonany wymaz cytologiczny. Należy w ten sposób wykluczyć istniejące zmiany lub raka szyjki macicy. Kto powinien się szczepić? Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, szczepienia populacyjne są rekomendowane u dziewcząt przed inicjacją seksualną. Korzyść ze szczepień mogą odnieść też kobiety zakażone wirusem HPV. Wykazano, że indukowany szczepionką poziom przeciwciał przeciw wirusowi HPV jest u nich bardzo wysoki. Badanie na obecność HPV przed szczepieniem nie jest rekomendowane. Ginekolog powinien wskazać kobiecie zagrożenia związane z wcześniejszą ekspozycją na HPV i potencjalnymi korzyściami, jakie może odnieść po zaszczepieniu. Wszystkie zaszczepione kobiety powinny regularnie robić badanie cytologiczne. Szczepionka zapobiega też chorobom wywoływanym przez wirusa HPV u mężczyzn. Amerykański Komitet Doradczy do spraw Szczepień (ACIP) zaleca obecnie rutynowe szczepienia wszystkich chłopców w wieku 11-12 lat. Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, szczepionki przeciwko HPV można bezpiecznie podawać jednocześnie z szeregiem innych szczepionek. Przeciwwskazaniami do szczepienia przeciwko zakażeniu HPV są: - znana reakcja alergiczna na drożdże, - ciężkie choroby układowe, - ciąża, - trombocytopenia i inne skazy krwotoczne, które mogą być przyczyną powstania krwiaka w miejscu wkłucia, -stany gorączkowe, - u osób z reakcjami uczuleniowymi na liczne antygeny (atopia) należy zachować szczególną ostrożność. Decyzję o dopuszczeniu pacjenta do szczepienia każdorazowo podejmuje lekarz. Kogo można zaszczepić? Warunkiem prawidłowego wykonania szczepienia jest przeprowadzenie u pacjenta prawidłowej kwalifikacji. Powinna ona być wykonane u dziewczynek i chłopców przez lekarzy pediatrów, a u nastolatek i kobiet przez lekarzy ginekologów i położników. Zasadniczą rolę w prawidłowej kwalifikacji odgrywa dobrze zebrany wywiad lekarski, który powinien dotyczyć przede wszystkim: - aktualnego stanu zdrowia, chorób ostrych (w tym gorączkowych) oraz przewlekłych, na które cierpi pacjent, - uczuleń na leki, pokarmy, składniki szczepionki, - objawów niepożądanych po wcześniej podawanych szczepionkach, - uzyskania odpowiedzi, czy pacjent choruje na padaczkę, - wyjaśnienia, czy pacjent choruje na choroby upośledzające funkcję układu odpornościowego, - sprawdzenia, czy pacjenta w ciągu minionych 3 miesięcy leczono kortyzonem, prednizonem lub innymi kortykosteroidami, cytostatykami lub poddawano radioterapii, - uzyskania informacji, czy kobieta kwalifikowana do szczepienia jest w ciąży lub karmi piersią. Jakie szczepionki przeciwko HPV są dostępne w Polsce? W Polsce dostępne są 3 szczepionki przeciwko wirusom HPV w postaci zastrzyków do podawania domięśniowego: - Cervarix przeciwko 2 rakotwórczym typom wirusa: HPV16 i HPV18 -Silgard przeciwko 4 typom wirusa, w tym dwóm rakotwórczym typom HPV16 i HPV18 i dwóm typom HPV6 i HPV11 odpowiedzialnym za brodawki płciowe (kłykciny kończyste) - Gardasil 9 - przeciwko 7 rakotwórczym typom HPV (HPV16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58) oraz dwóm typom HPV6 i HPV11 odpowiedzialnym za brodawki płciowe (kłykciny kończyste). Wszystkie wymienione szczepionki wymagają podania 3 dawek. NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA: Jak skuteczne jest badanie przesiewowe szyjki macicy? Szacuje się, że dzięki badaniom przesiewowym szyjki macicy można wykryć i zapobiec trzem czwartym wszystkich przypadków raka szyjki macicy. Nigdy nie uprawiałam seksu. Czy powinnam robić cytologię? Badanie jest zalecana wszystkim kobietom, nawet jeśli nigdy nie uprawiały seksu. Jednak ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy w takim wypadku jest bardzo niskie, dlatego, że główną przyczyną tego nowotworu jest infekcja wywołana przez wirus HPV, którym zarażamy się podczas kontaktów płciowych. Istnieją jednak inne, rzadsze typy raka szyjki macicy, niewywołane przez HPV. Dlatego kobiety, które nie uprawiały seksu są również zagrożone. Jestem lesbijką. Czy muszę robić cytologię? Tak. Jeżeli jesteś lesbijką, powinnaś wykonać też badania. Istnieje bowiem ryzyko rozwoju raka szyjki macicy niewywołanego wirusem HPV. Poza tym HPV może przenosić się również między partnerkami. Ponadto niektóre lesbijki mogły mieć kontakt seksualny z mężczyzną w przeszłości. Mam nieregularne krwawienia, czy muszę mieć cytologię wykonaną od razu? Nie. Przesiewowa cytologia szyjki macicy jest rutynowym badaniem przeprowadzonym wśród kobiet bez żadnych objawów. Jej celem jest ocena komórek szyjki macicy, które mogą w przyszłości wywołać raka. Czy szczepienia przeciwko HPV są płatne? Szczepienia przeciwko HPV są płatne. Niektóre samorządy lokalne w Polsce finansują szczepienia dla dzieci z wybranych roczników. cytologia rak szyjki macicy badania profilaktyczne ginekolog Jak uniknąć raka szyjki macicy? Lekarz: jest skuteczniejsze badanie niż cytologia Polki wierzą, że regularne wykonywanie cytologii pozwoli uchronić je przed rakiem szyjki macicy. Tymczasem czułość badania wynosi niewiele ponad 60 proc. -... Robert Siemiński Jak przygotować się do badań profilaktycznych? USG jamy brzusznej należy robić na czczo, a w dniu, gdy wybieramy się na mammografię nie należy stosować balsamu w okolicach górnej połowy ciała. Przeczytaj, jak... Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska To badanie może uratować życie. Co, jeśli nie mamy jak go wykonać? Cytologia jest ginekologicznym badaniem, które każda kobieta powinna wykonywać profilaktycznie przynajmniej raz w roku. Dzięki temu możliwe jest wczesne wykrycie... Redakacja Medonet Wszystko, co musisz wiedzieć o cytologii To badanie pozwala wcześnie wykryć raka szyjki macicy. Za pomocą tego badania sprawdza się także, czy kobieta ma nadżerkę i czy cierpi z powodu HPV. Każda kobieta... Onet100 | Onet. Proste badanie, które może uchronić cię przed rakiem. Praktycznie bezbolesne i trwa kilka minut Rak szyjki macicy jest jednym z nielicznych nowotworów, które można wykryć na etapie przedinwazyjnym. Dzięki takiej wczesnej diagnozie, a możliwość tę daje... Justyna Wojteczek | Redakcja Medonet Tylko co trzecia Polka wykonuje cytologie systematycznie Największy odsetek pań wykonujących badanie systematycznie to kobiety przed ciążą lub w ciąży. Często kobiety wykonują wtedy to badanie po raz pierwszy w życiu... | Redakcja Medonet Cytologia Cytologia umożliwia zdiagnozowanie stanów, które mogą prowadzić do nowotworu. Ich wykrycie pozwala je zlikwidować i wyleczyć. Jak czytać wynik tego badania? Halina Pilonis Jak powinna być wykonana cytologia? Cytologia to stosowana w ginekologii technika diagnostyczna, pozwalająca na wczesne wykrycie zmian w obrębie szyjki macicy. Metoda polega na pobraniu rozmazów i... Nieprawidłowo wykonana cytologia Miałam konizację szyjki macicy, po tym jak w zeszłym roku przypadkowo podczas operacji mięśniaka, wykryto u mnie raka szyjki macicy. Od wielu lat regularnie... Prof dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów Niepokojący wynik cytologii? Mam 34 lata. Miałam wykonaną cytologię. W wyniku przeczytałam, że wykryto CIN1 i cytologia odpowiada grupie III. Ostatnie badanie miałam nieco ponad rok temu. Prof dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów Cytologia to badanie, które obecnie jest wykorzystywane jest do wczesnego wykrywania raka szyjki macicy. Europejscy naukowcy sugerują jednak, że może też pomóc w diagnozowaniu innych nowotworów u kobiet, takich jak rak jajnika oraz piersi. Jak to możliwe? Podczas badania cytologicznego pobierane są komórki z okolicy szyjki macicy, a zmiany w nich mogą świadczyć przede wszystkim o wczesnym rozwoju groźnego raka szyjki macicy. Jak informuje „Nature Communications”, nieprawidłowości wykryte w komórkach mogą przy okazji wskazywać również na inne nowotwory kobiece, takie jak rak jajnika oraz piersi. Markerem tych nowotworów są zmiany w tzw. metylacji DNA, procesie przyłączania grup alkilowych (metylowych) do zasad azotowych nukleotydów. Wskazują na to badania, jakie przeprowadzono u 3 tys. kobiet w 15 krajach cytologia to lepsza diagnostyka nowotworówGłówny autor badania prof. Martin Widschwendter, który jest dyrektorem European Translational Oncology Prevention and Screening (EUTOPS) Institute, twierdzi, że rozszerzona cytologia może wspomagać wczesne wykrywanie raka jajnika i raka piersi. Jest to szczególnie ważne w przypadku raka jajnika, ponieważ wciąż nie ma skutecznej metody wczesnego wykrywania tego nowotworu. Pomaga go zdiagnozować regularne badanie USG dopochwowe oraz kontrolowanie we krwi poziomu markera CA-125, ale nawet te badania nie zawsze pozwalają na postawienie wczesnej diagnozy raka jajnika. Bardziej skutecznie udaje się wykrywać na wczesnym etapie zdecydowaną większość nowotworów piersi dzięki mammografii, badaniu rentgenowskiemu.– To może być dodatkowa metoda badania – zaznacza w wypowiedzi dla BBC prof. Widschwendter. Naukowiec wyjaśnia, że w wykrywaniu raka jajników oraz piersi cytologia może pełnić taką rolę, jak nadciśnienie tętnicze krwi, które pozwala określić, kto jest bardziej narażony na chorobę sercowo-naczyniową. Regularna cytologia to nie wszystkoDr Julie Sharp z Cancer Research UK zwraca uwagę, że konieczne są jednak dalsze badania, które pozwolą określić, w jak dużym stopniu cytologia jest przydatna w wykrywaniu nowotworów innych niż rak szyjki zdaniem, kobiety nie powinny ignorować często bagatelizowanych dolegliwości, które czasami mogą świadczyć o rozwoju raka jajnika. Chodzi o: obrzmienie i bóle w podbrzuszu uczucie pełności i utratę apetytu częstsze oddawanie moczu. Objawom tym, na ogół kojarzonym z dolegliwościami przewodu pokarmowego, mogą towarzyszyć zmęczenie, chudnięcie oraz zaburzenia jelitowe. W takich sytuacjach na wszelki wypadek warto skontaktować się z ginekologiem lub lekarzem z najnowszą rekomendacją Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, cytologię zaleca się wykonywać co 1-3 lata (zależnie od poprzedniego wyniku) zarówno u kobiet do 30. roku życia, jak i powyżej tego wieku. Preferowaną metodą jest tzw. cytologia płynna (LBC). Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem. Źródło: PAP /Zbigniew Wojtasiński / Autorzy: Andrzej Lewiński, Magdalena Stasiak Badanie cytologiczne tarczycy polega na mikroskopowej ocenie materiału pobranego za pomocą BAC. Główny cel BAC to zakwalifikowanie nakłuwanej zmiany do grupy zmian złośliwych, podejrzanych lub niezłośliwych, a co za tym idzie – dokładniejsze określenie wskazań do leczenia operacyjnego. BAC służy także do opróżniania przestrzeni płynowych w tarczycy (zwykle chwilowego) oraz ułatwia formułowanie rozpoznania w przypadkach zapaleń tarczycy. Podejrzane węzły chłonne szyi również powinno się poddać badaniapoczątek strony Przed BAC wykonuje się badanie palpacyjne szyi i USG tarczycy, które umożliwia dokładne określenie miejsca nakłucia, a podczas badania pozwala monitorować tor igły w miąższu gruczołu tarczowego. Zwykle kilkakrotnie (minimum dwukrotnie) nakłuwa się różne obszary ogniska, z użyciem strzykawek o pojemności 2–10 ml, specjalnego aspiratora i igieł o średnicy zewnętrznej 0,4–0,6 mm. Uzyskany materiał rozprowadza się na szkiełkach podstawowych. Preparaty utrwala się w 96% alkoholu etylowym lub za pomocą utrwalaczy aerozolowych, a następnie barwi hematoksyliną i eozyną albo metodą Papanicolaou. W przypadku barwienia metodą Maya, Grünwalda i Giemsy rozmaz jest suszony. Preparaty muszą spełniać przyjęte kryteria diagnostyczności rozmazu, czyli zawierać określoną minimalną liczbę komórek pęcherzykowych tarczycy pozwalającą na miarodajną ocenę (minimum 5–6 grup po 10 dobrze zachowanych komórek pęcherzykowych). Podczas BAC tarczycy stosunkowo często (w porównaniu z biopsją innych narządów) uzyskuje się niemiarodajne rozmazy (~15% biopsji) i zaleca się powtórzenie badania. Zawsze jednak należy brać pod uwagę obraz kliniczny, w tym kliniczne i radiologiczne cechy strony 1) zmiana ogniskowa lub guzek pojedynczy lub w wolu guzkowym, jeśli nie jest ewidentną czystą torbielą (kryteria wyboru optymalnego miejsca BAC podano w rozdz. i rozdz. 2) rozlany obszar zawierający mikrozwapnienia 3) każda zmiana ogniskowa, nawet bardzo mała, jeśli stwierdzono przerzuty raka tarczycy (do węzłów chłonnych lub odległe) lub zwiększone stężenie kalcytoniny, bądź jeśli chory jest nosicielem mutacji RET 4) wole z wyraźną bolesnością podczas badania palpacyjnego lub o wyraźnie zwiększonej spoistości. Biopsji należy poddać także podejrzane węzły chłonne szyi. Inaczej niż u osób dorosłych, u dziecka z jawną lub subkliniczną nadczynnością tarczycy i z guzkiem scyntygraficznie gorącym nie można odstąpić od wykonania BAC, ponieważ ryzyko raka w tym guzku w tej grupie wiekowej jest zdecydowanie większe niż u dorosłych i sięga 30% (w porównaniu z <2% u dorosłego). Od BAC można odstąpić u dziecka tylko w przypadku torbieli prostej czy bardzo małej zmiany ogniskowej niepodejrzanej ultrasonograficznie. Wykonanie BAC jest też zalecane w przypadku każdego gorącego ogniska w tarczycy stwierdzonego w DO BADANIApoczątek strony Przed wykonaniem BAC tarczycy można u dziecka zastosować krem znieczulający zawierający lidokainę i prylokainę na skórę nad guzkiem pół godziny przed badaniem. U dzieci, które nie ukończyły 10. rż., często konieczne okazuje się wykonanie BAC w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym. Leczenie przeciwkrzepliwe u dzieci stosowane jest znacznie rzadziej niż u dorosłych, ale należy pamiętać, by dziecko przyjmujące takie leczenie przygotować do BAC. Przed planowaną BAC tarczycy należy odstawić heparynę drobnocząsteczkową na 8 h. BAC można wykonać u chorego leczonego acenokumarolem lub warfaryną, jeśli INR wynosi ≤3. Nie jest rekomendowane stosowanie u dzieci i młodzieży dabigatranu ani rywaroksabanu, jednakże w przypadku ich ewentualnego stosowania u starszej młodzieży leczenie trzeba przerwać odpowiednio 12 i 24 h przed strony Wynik badania cytologicznego powinien obejmować część opisową i wniosek diagnostyczny. Należy go interpretować łącznie z badaniem przedmiotowym i USG tarczycy. Część opisowa wyniku zawiera informacje o składzie komórkowym aspiratu i cechach komórek, a także o rodzaju zaaspirowanego materiału niekomórkowego. W wyniku powinno się także znaleźć jednoznaczne stwierdzenie, czy ilość materiału pozwala na jego wiarygodną ocenę cytologiczną. Ponieważ obraz cytologiczny nie zawsze upoważnia do sformułowania wniosku diagnostycznego, w części przypadków uzyskany wynik nie tyle pozwala na końcowe rozpoznanie, ile ułatwia rozpoznanie różnicowe lub wybór zaleceń diagnostyczno-terapeutycznych. Wynik badania cytologicznego tarczycy cytolog kwalifikuje do jednej z 6 kategorii rozpoznania (tab. Kategorie te, ustalone w 2008 r. przez National Cancer Institute (Bethesda, MD, USA), zostały przyjęte w polskich rekomendacjach dotyczących raka tarczycy (2010, 2016, 2018). Biopsję aspiracyjną cienkoigłową tarczycy wykonuje się, aby ustalić dalsze postępowanie. Należy jednak podkreślić, że uzyskanie wyniku BAC wskazującego na zmianę łagodną u dziecka jest mniej wiarygodne niż u dorosłego, a prawdopodobieństwo, że rozmaz o nieokreślonym charakterze pobrany z guzka okaże się rakiem, jest znacznie większe u dzieci niż u dorosłych. Jeśli istnieje kliniczne podejrzenie raka tarczycy, dziecko powinno być operowane, nawet w przypadku wyniku BAC wskazującego na zmianę łagodną. Obecnie najszerzej przyjętym i obowiązującym w Polsce systemem formułowania rozpoznań cytopatologicznych materiału z BAC tarczycy jest system Bethesda, opracowany przez ekspertów amerykańskiego National Cancer Institute (NCI). W systemie tym wyodrębniono następujące kategorie rozpoznań (tab. 1) kategoria I – biopsja niediagnostyczna (za mało lub brak materiału komórkowego, materiał nieadekwatny, błędy w technice przygotowania rozmazu do oceny, np. materiał z torbieli prostej, krew obwodowa, tylko masy koloidowe); 2) kategoria II – zmiana łagodna (wole guzkowe, zapalenia tarczycy, w tym przewlekłe, guzek hiperplastyczny w wolu, guzek koloidowy (jeśli jest wystarczająca liczba komórek), torbiel (jeśli jest wystarczająca liczba komórek); 3) kategoria III – zmiana pęcherzykowa bliżej nieokreślona, atypia o nieokreślonym znaczeniu lub zmiana pęcherzykowa o nieokreślonym znaczeniu; kategoria ta znajduje zastosowanie, jeśli nie jest możliwe uściślenie rozpoznania cytologicznego 4) kategoria IV – nowotwór pęcherzykowy lub podejrzenie nowotworu pęcherzykowego (≥25% zmian w tej kategorii nie jest rozrostem nowotworowym (guzki hiperplastyczne, zapalenie); kategoria nie znajduje zastosowania, jeżeli są widoczne cechy charakterystyczne dla jąder raka brodawkowatego); 5) kategoria V – podejrzenie złośliwości (rozpoznanie obejmuje podejrzenie raka brodawkowatego, raka rdzeniastego, chłoniaka, przerzutu do tarczycy, raka anaplastycznego/mięsaka naczyniowego ze względu na obecność martwych tkanek); 6) kategoria VI – nowotwór złośliwy (rozpoznanie obejmuje raka brodawkowatego, raka rdzeniastego, chłoniaka, przerzut do tarczycy, raka anaplastycznego/mięsaka naczyniowego). W tab. podano ryzyko raka tarczycy w poszczególnych kategoriach cytologicznych klasyfikacji TBSRTC u dorosłych w porównaniu z dziećmi. Wśród rozpoznań cytologicznych, zwłaszcza kategorii III i IV u dzieci częściej stwierdza się pooperacyjnie raka tarczycy niż u dorosłych, stąd w tych kategoriach cytologicznych należy rekomendować leczenie chirurgiczne (przynajmniej lobektomia wraz z cieśnią) zamiast powtórnej BAC. Wybór sposobu leczenia chirurgicznego i jego radykalności zależy od stwierdzanego ryzyka ultrasonograficznego oraz – jeśli to możliwe – od wyniku biopsji molekularnej, której przydatność w diagnostyce u dzieci została w ostatnich latach potwierdzona. U dzieci preferowane są testy molekularne włączające (rule-in), czyli oparte na panelach mutacyjnych. Badania nad pierwszym polskim klasyfikatorem molekularnym wchodzą obecnie w stadium walidacji. U dorosłych w przypadku kategorii cytologicznej III leczenie chirurgiczne nie jest bezwzględnie wymagane i czasami zmiany poddaje się dalszej obserwacji oraz powtórnemu badaniu cytologicznego. Także w przypadku małych zmian (<1 cm) sklasyfikowanych jako kategoria cytologiczna IV, u osób dorosłych dopuszczalna jest czasami strategia zachowawcza, a to jeśli zmiany nie wykazują istotnych cech ryzyka w badaniu USG. Algorytm postępowania w przypadku guzka tarczycy bądź zmiany ogniskowej stwierdzonej przypadkowo w badaniu obrazowym u dziecka przedstawiono na ryc.

film z badania cytologicznego